دادستان کیست ؟ وظایف و سطوح اختیارات دادستان چیست

دادستان کیست؟ در دادسرا که بخشی از دادگستری به حساب می‌آید. به امور جزایی و گاهی نیز غیر جزایی رسیدگی می‌شود. در قانون وظایف دادسراها که مهم‌ترین آن رسیدگی به جرم است تعیین شد. اما چه کسانی در دادسراها این وظایف قانونی را انجام می‌دهند. در دادسراها نیز همچون دادگاه سلسله مراتب وجود دارد. که هرکدام از این مقامات با توجه به درجه‌شان وظایف اختیارات مختلفی دارند. یکی از مقامات مهم در دادسراها دادستان می‌باشد. در ادامه این مطلب به معرفی دادستان و وظایف آن‌ها می‌پردازیم.

دادستان کیست ؟

مدعی‌العموم یا همان دادستان به افرادی می‌گویند که در رأس دادسرا به عنوان رئیس این مرجع قضایی قرار دارند. با توجه به نام مدعی‌العموم درمی‌یابیم که دادستان‌ها به عنوان نمایندگان جامعه شناخته می‌شوند. به عبارت دیگر هنگامی‌که منافع، مصلحت و حقوق مردم جامعه درخطر باشد. دادستان موظف است برای حمایت از حقوق اجتماعی اقدامات قانونی را انجام بدهد.

تفاوت دادستان با قاضی در این است. که وظیفه دادستان تعقیب جرم می‌باشد و دادستان‌ها رئیس دادسرا هستند. درحالی‌که قاضی وظیفه دارد به پرونده‌ها رسیدگی نماید. و درنهایت با توجه به قانون حکم نهایی را برای یک پرونده صادر نماید. به عبارتی حکم قاضی به خصومت و دعوا خاتمه می‌دهد.

البته علاوه بر مسئولیت تعقیب جرم دادستان‌ها مسئول مجموعه‌ای که زیر نظر آن‌ها در دادسرا فعالیت دارند؛ نیز می‌باشند. بنابراین می‌توانیم بگوییم که اکثر مسئولیت‌های موجود در دادسراها توسط دادستان انجام می‌پذیرد. دادستان‌ها دارای مراتب مختلفی نیز می‌شوند که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

مراتب مختلف دادستان ها

همان‌طور که گفتیم دادستان‌ها مراتب مختلفی دارند. که بر اساس آن به چند دسته تقسیم‌بندی می‌شوند. این دسته‌بندی به ترتیب شامل اول؛دادستان کل، دوم؛ دادستان شهرستان مرکز استان و سوم؛ دادستان شهرستان می‌شود. بر اساس این مرتبه بندی دادستان‌ها فعالیت‌های دادستان‌های زیرمجموعه خود نظارت دارند.

به‌این‌ترتیب دادستان شهرستان مرکز بر فعالیت‌های دادستان سایر شهرستان‌های استان نظارت دارد. و دادستان کل بر عملکرد دادستان شهرستان مرکز استان نظارت خواهد داشت. علاوه بر آن دادستان کل موظف است بر دادسرای عمومی و دادسرای انقلاب و دادسرای نظامی نیز نظارت داشته باشد.

وظایف دادستان چیست ؟

قبل‌تر توضیح دادیم که دادستان‌ها به عنوان رأس و رئیس دادسراها قرار دارند. و به عنوان مدعی‌العموم نماینده مردم اجتماع هستند. و منافع حقوق جامعه دفاع می‌نمایند. به عبارتی در صورت بروز جرم علیه منافع اجتماعی تعقیب این جرم به عهده دادستان قرار دارد. بنابراین بخشی از وظایف دادستان‌ها مربوط به فعالیت‌ها و وظایف قضایی آن‌ها می‌باشد.

اما از طرفی دادستان‌ها به عنوان رئیس دادسراها نسبت به افرادی که تحت نظارت آن‌ها فعالیت دارند نیز دارای وظایفی هستند. که این بخش از وظایف دادستان‌ها را وظایف اداری دادستان می‌نامیم. بنابراین می‌توانیم وظایف دادستان‌ها را به دودسته کلی وظایف قضایی و وظایف اداری تقسیم کنیم.

وظایف قضایی دادستان ها

مهم‌ترین بخش از وظایف یک دادستان به عنوان رئیس دادسرا وظایف قضایی او می‌باشد. وظایف قضایی دادسرا به چند دسته تقسیم می‌شود. که برخی از آن‌ها عبارت است از: وظیفه دادستان در برابر جرائم با جنبه عمومی، در برابر جرائم قابل‌گذشت، در برابر صدور کیفر خواست ، در تعیین تکلیف اشیای مورداستفاده در جرم، وظیفه دادستان برای حضور در دادگاه جهت محاکمه و وظایف دادستان در اجرای احکام کیفری.

جرائم با جنبه عمومی

دادستان‌ها در مواجهه با جرائم با جنبه عمومی این وظیفه و صلاحیت را دارند. که بدون نیاز به شاکی خصوصی، اعلام‌جرم و رسیدگی به پرونده‌های با جنبه عمومی را شروع نمایند. از جمله جرائم با جنبه عمومی می‌توانیم به جرم رابطه نامشروع یا بی‌حجابی در مکان عمومی اشاره کنیم.

مقصود از جرائم با جنبه عمومی این است که اگر یک جرم مثل بی‌حجابی در مکان عمومی اتفاق بیفتد. بدون اینکه شخصی از آن شکایت داشته باشد. یعنی بدون شکایت شاکی خصوصی دادستان به عنوان نماینده جامعه می‌تواند به این جرم رسیدگی کند. وظیفه داد‌ستان در رسیدگی و تعقیب جرائم با جنبه عمومی مهم‌ترین وظیفه قضایی او محسوب می‌شود.

جرائم قابل‌گذشت

دومین وظیفه قضایی دادستان‌ها وظیفه ایشان نسبت به جرائم قابل‌گذشت است. جرائم قابل‌گذشت برخلاف جرائم با جنبه عمومی صرفاً با شکایت شاکی خصوصی قابل‌پیگیری هستند. به عبارتی این جرائم تنها با طرح شکایت توسط فرد یا افرادی از جامعه قابلیت بررسی در دادگاه را دارد. دادستان‌ها در برابر جرائم قابل‌گذشت موظف هستند. پس از طرح شکایت توسط شاکی به موضوع جرم رسیدگی نمایند.

صدور کیفرخواست

سومین وظیفه قضایی دادستان مسئولیت وی در برابر صدور کیفرخواست می‌باشد. مقصود از صدور کیفرخواست این است. که پس از انجام مراحل مربوط به تعقیب جرم و تفهیم اتهام یعنی هنگامی‌که مجرم مشخص گشت. دادستان کیفرخواست صادر می‌نماید. که در این کیفرخواست جرم انجام شده و انتصاب این جرم به متهم یا مرتکب تعیین می‌گردد. سپس این کیفرخواست جهت رسیدگی مستند و مستدل به جرم به دادگاه ارسال می‌شود.

تعیین تکلیف ابزار جرم

هنگامی‌که یک جرم رخ می‌دهد احتمال دارد که در این جرم از اشیا و آلاتی استفاده شود. تعیین تکلیف این اشیا و وسایلی که جرم با استفاده از آن‌ها انجام شد. بر عهده دادستان می‌باشد. ضبط این وسایل، فروش و … به طور کلی تعیین عاقبت این ابزار جرم وظیفه داد‌ستان است.

حضور دادستان در دادگاه

دیگر وظیفه مهم قضایی یک دادستان حضور وی در دادگاه جهت رسیدگی به جرم و انجام محاکمه است. درواقع بدون حضور دادستان در جلسه دادگاه جلسه رسمیت نخواهد داشت. اگر داد‌ستان قادر به شرکت در جلسه دادگاه نبود. موظف است معاون یا یکی از دادیاران خود را به عنوان نماینده به جلسه محاکمه بفرستد.

اجرای احکام کیفری

گفتیم که دادستان‌ها به عنوان رأس دادسراها وظیفه تعقیب جرم، صدور کیفرخواست و ارسال آن به دادگاه سپس حضور در دادگاه برای آغاز محاکمه؛ را دارد. پس از اینکه دادگاه حکم خود را صادر نمود. 

وظایف اداری دادستان ها

ما به طور کلی وظایف دادستان‌ها را به دودسته وظایف قضایی و وظایف اداری تقسیم کردیم. و مقصود از وظایف اداری دادستان‌ها آن دسته از مسئولیت‌های داد‌ستان است. که به عنوان رأس دادسرا نسبت به افرادی که تحت نظر او فعالیت دارند دارد. وظایف اداری دادستان‌ها به دودسته نظارت بر اعمال ضابطان و امور حسبی تقسیم می‌شود.

وظیفه نظارت بر اعمال ضابطان دادسرا

اولین و مهم‌ترین وظیفه اداری یک داد‌ستان نظارت بر اعمال ضابطان دادسرا است. دادستان‌ها به عنوان روسای دادسرا افرادی را تحت نظر خود در مجموعه دادسرا دارند. که فعالیت‌های متنوعی را انجام می‌دهند. این افراد تحت عنوان ضابطان دادسرا شامل معاونین داد‌ستان، دادیارها و بازپرس‌ها می‌شوند. بنابراین داد‌ستان موظف است که بر فعالیت ضابطان دادسرا نظارت داشته باشد. ضابطان مشغول در دادسراها توسط دادستان‌ها مورد آموزش قرار می‌گیرند.

وظیفه رسیدگی به امور حسبی

حقوق افراد صغیر مجنون و غایب مفقودالاثر را در اصطلاح حقوقی امور حسبی می‌نامند. دومین وظیفه اداری دادستان‌ها رسیدگی و حفظ حقوق این افراد می‌باشد. جهت رسیدگی به حقوق و امور مربوط به این افراد یک نهاد در دادسراها تحت عنوان واحد امور سرپرستی مهجوران قرار دارد. واحد امور سرپرستی مهجوران زیر نظر دادستان‌ها مدیریت می‌گردد. و در حوزه امور حسبی فعالیت‌های لازم را انجام می‌دهد.

سؤالات متداول